sexta-feira, 31 de outubro de 2008

froles

Pa las sepulturas, aporbéitan la flor que s'atrasou inda cun bida: ye l tiempo de florir la muorte. Uns dies apuis, puls semitérios, nun ten fin la mortandade de flores, yá an sue nuite las belas apagadas: naide s'achega a tanto oulor: la muorte ye un oupor.




segunda-feira, 27 de outubro de 2008

centinelas



Dous basos de majaricos tengo a la puorta, un de cada lhado. Meto la chabe al porton i, cul aire galhego, ben un oulor que todo me abre: son buonas benidas de las centinelas: stá lhibre l camino.


domingo, 26 de outubro de 2008

miedo de que outros cúiden



Nun sei porquei, mas quedo siempre cula eideia de que las pessonas que sáben falar mirandés i nun l fálan ye por miedo de que outros cúiden que nun sáben falar pertués i, assi, serien pessonas atrasadas. Solo haberie ua maneira de demúdaren de eideias i, talbeç, de prática: ye las pessonas que eilhas cunsídran 'adelantradas', faláren l mirandés. Habie que le amostrar algo que eilhas yá sáben, mas talbeç nunca téngan pensado: solo an mirandés son capazes de se dezir por anteiro, cumo siempre se passa cun qualquiera lhéngua materna. Esso quier dezir que habie que fazer ua eiducaçon / doutrinaçon al alrobés: andubírun cientos d'anhos a oubir falar mal de la lhéngua; zgraciadamente nun podemos sperar cientos d'anhos para que todo demude, falando bien deilha. Era perciso un tratamento de choque, que abaixasse de l poder, mas inda nun beio l die an que esso se bai a passar. Até alhá, bamos purparando la tierra pa la sementeira: puode ser que inda báiamos a tiempo de fazer nacer la semiente, ber garfiar la yerba, i poné-la a dar fruito.


sábado, 25 de outubro de 2008

antígona



Quando Creonte la quier matar por nun respeitar las leis de l rei, el mesmo, Antígona - la que diç «nun naci pa la rábia, mas pa l amor» -, atira-le que porriba del stan las leis de ls diuses. Chamando ls diuses, eilha sigue lhibre sue cuncéncia, la boç de l sangre: ls diuses nun stan fuora, mas bien andrento deilha. Preso al relate de la bida, Creonte ye oubrigado a bibir cul sangre de todos ls sous a pingar-le ne ls suonhos, assente nun antresseiro amor de la pátria: «Quienquiera que tenga mais amor a alguien do que a la sue própia pátria, por esse nun tengo you cunsidraçon», diç. Mas nada puode star arriba de las pessonas i de l respeito que debemos a nós mesmos: este ye l mais fuorte manantial de lhibardade i de denidade, i nun eisiste sien respeito puls outros.



sexta-feira, 24 de outubro de 2008

debinas cunhas

Tiempo houbo an que ls diuses metien cunhas para poder quedar nas cuontas que fálan de l ampeço de l mundo, anque fura pequeinho l papel que le reserbara l cuntador. Porqui se bei adonde stá l berdadeiro poder criador: nó ne ls diuses que son cuntados, mas ne ls cuntadores que todo crían cun sue cuonta. Buscar un sentido, ben siempre apuis, i ye eiqui que entra l nuosso papel, parte de l sentido de las cousas. Al modo que l'antropie mos bai lhebando an sue serena mundiada, mais necidade sentimos de mos cuntarmos nuossa cuonta, ancapazes de aceitar que dua fin mos achegamos: teniemos que cuntinar an diuses eimortales. Bendo bien, ls diuses ampeçórun assi: nós cun pena de nós mesmos, grimados cula muorte.

camineiro



Nunca hemos de saber bien de quan loinge benimos i de cumo l camino mos caminou. Mas nun matines muito nessa pension, que te çtrais de adonde stás i por adonde passas: quier-se able l camineiro, que l delgeiro pie nun se debelgue al puolo de l camino.


quinta-feira, 23 de outubro de 2008

l ampossible oufício de ser dius



Antre Salazar se caier de la cadeira i l die an que le fazírun aquel antierro cheno de giente sincera [uns cun pena, outros cuntentos] passou un tiempo an que el nun sabie de que mundo era. Ne l sítio adonde you staba, habie dous padres que to las tardes rezában l rosairo para que dius le dira salude a Salazar. You i outros colegas, al alrobés, rezábamos para que el se morrisse. Nessa altura yá you ampeçaba a dubidar que fusse possible alguien ser dius.



speras



Nunca naide le pormetiu nada, nien hai miles d'anhos. Claro que hai, agora i de tiempos a tiempos, las pormessas de ls políticos, mas esso son bolicas de xabon. Nunca tubírun ua tierra pormetida: todo ténen de custruir zde l aliçace de la gana, todo oupir cun paredes de suonho i calho. Para ua tierra pormetida bai-se ou spera-se por eilha: quien nun la ten nada spera, que speras al friu ancarambínan ls pies i l tiempo. Nunca se puode sperar por quien nunca ben, nunca se puode sperar l que naide te bai a mandar, la única certeza de la spera sós tu: dá-te tiempo a que andes l camino, cunfia que nun tenes outra tierra pormetida alhá de ti; se alguien te dezir l cuntrairo, solo poderá ser algun dius zourientado que se ha perdido pul camino, ou anton candidato a pastor que te achou cun calantriç de quien le sirbe pa l ganado. Inche-te mas ye de soledade, quier dezir de ti i, apuis, bota-te al camino que nun te faltará cumpanha.


scuolhas



Tu agora yá nun falas cumo nós, falas grabe... Éran palabras debagarosas, an que habie pensado muita beç i falado neilhas cul tiu deilha, percipalmente a la tarchica quando l cuorpo yá se preguntaba para quei tanto mendungar. Staba serena i ls uolhos firmes, que las lhágrimas yá le habien corrido quando tal pensou pula purmeira beç. Cuntinou cumo se nun stubira eilhi, cumo se nun falase para naide. Bien bés, tenes studos i nós nó... Se un die te fússemos a ber i mos bisses na rue a passar por ti achas que ibas a falar cun nós!? ou fazies cumo l outro que biu ls pais na rue i le dixo als colegas que nun ls coincie i até fizo caçuada deilhes!? Yá quantá que la mai andaba pa le fazer aqueilhas preguntas: a la ua, tenie proua pul filho i pul camino que habie seguido, a la outra sabie bien que era outro l mundo an que bibie, sentie bien a cada die que un outro ambelhigo que se habie cortado, i yá muitá que até la bide le caíra: todo ampeçaba na lunjura que bai antre lhéngua i lhéngua, todo assentaba ne l ampossible bolo de las palabras, ne ls dous mundos cuostas cun cuostas. El calhou-se, burmeilho, sabedor de ls porqueis la mai. Esta habie deixado de falar para el an grabe, cumo siempre fazira a ampurriá-lo para esse outro mundo, i el dou-se de cuonta que staba delantre dua scuolha radical: la que fazisse eilhi era para siempre: era aquel l sfergante que le rachaba la bida al meio.


quarta-feira, 22 de outubro de 2008

trocar las buoltas



Çque eisiste l mundo, yá miles, muitos miles de lhénguas nacírun i se morrírun: uas zaparecírun de beç i hoije nien sequiera chegamos a saber deilhas; outras cuntinórun an nuobas lhénguas, assi cumo ls pais bíben ne ls filhos; outras solo deixórun seinhas, cachicos, a las bezes pouco mais que un oulor, an lhénguas que inda bíben; até las hai que an que algue scrita chegou até nós mas naide las sabe ler i antender, porque las lhénguas son de pessonas i estas nun deixórun rastro que se beia. Seia qual fur l çtino dua lhéngua, eilha nunca naciu i bibiu ambalde porque, bien pequeinha que seia, ajudou a streformar l mundo ne l que el ye. Cumo todo, tamien la amportança de las lhénguas sigue ua regra mui simples: la mie lhéngua ye la mais amportante, porque ye la mie [si, mais ou menos cumo l riu de la aldé de Alberto Caeiro...]; se eilha nun fur mie anton esso quier dezir que nun ye mui amportante para mi. Se alguien ten ua lhéngua i nun mexe ua palha, se nun faç todos ls sfuorços de l mundo para que ls sous filhos la cuntínen a saber falar, esso quier dezir que la mie relaçon cun essa lhéngua está amalinada a un punto que yá nun ten buolta [hei de falar mais subre essa relaçon amalinada]: para essa pessona la lhéngua até puode ser un amportante / decisibo dado cultural, mas nun ye la sue berdadeira lhéngua ou antoce yá decidiu que iba a deixar de l ser. Para quei julgar essas pessonas, se esso le ben dua scuolha lhibre, i eilhas siempre teneran ua justeficaçon pa las sues scuolhas? Ye por esse canho – la scuolha de las pessonas - que cuorre l çtino de las cousas, i tamien de las lhénguas. Todo stá perdido quando la lhéngua ye mais ua cumo ls miles deilhas que yá zaparecírun: antoce, bonda sperar que l tiempo faga l sou trabalho. Esso quier dezir que las lhénguas que agarramos mesmo cumo nuossas nunca se muorren? Sabemos que todo l que eisiste ne l mundo se ha de morrer un die, mas, anquanto i nó, hai muita maneira de le trocar las buoltas al tiempo: ye esto que you aperpongo que fágamos, ye esso l que fago todos ls dies.

segunda-feira, 20 de outubro de 2008

máçcara II

Çque se lhembra, trai cun eilha la jura de que un die habie de poner la máçcara i bestir l mangon: todo le ben a modo nubrineiro, un cenceinho de carambina, un friu branco al fondo de ls uolhos, siempre na dúbeda se todo nun passou dun suonho; la mai si le cunta que tenie dous anhos quando se quedou por l chocalheiro la haber agarrado al cuolho: ácerta, repetie a cada anho, i todo sien un choro, ua lhágrima, ua palabra, quedeste-te i printo. Binte i tal anhos apuis, cuntina a ber aquel gigante que parece mirar par’eilha d’anriba las nubres: ls cuornos, cun sues laranjas spetadas, braços lhargos agarrando dues cabecicas de sangre; ls uolhos, dous buracos adonde antraba i iba a tener a mundos que nunca habie bejitado i todo le era stranho; las serpientes sultában-se de la cinta i de la máçcara para se le anroscáren al cachaço, le antráren pul sexo, pula boca i quantos buraquitos tenie i apuis la lhebáren a bolar nua nubre amerosa i doce, dun berde stranho i cheno de bida, por caminos de donde nunca le daba gana de bolber; aqueilhas quelores de la cara abrien-le mundos, adonde l sangre se misturaba cun tierra i giente; sentie inda la calor daquel cuorpo de gigante que le daba cuolho, ua calor que la deixaba cumo se algo andrento deilha arrenbentasse, daqueilhes arrebentos cun que todos ls naceres ampéçan. Quando se sentie mais sola, mais delorida, cula bida mais antresgantada i l mundo a spaporrá-se-le na cara, siempre le benie l mesmo suonho, inda que stubira spierta: afazira-se a el, speraba-lo, ambolbie-la a un punto que cada beç le duraba mais tiempo, dando-le ua paç tan grande que se le íban miedos, delores, canseiras, até l tiempo que fazie deixaba de sentir: nun era neste mundo que caminaba, anque tamien nun soubira mui bien por adonde iba, nien que nubres atrabessaba, que músicas oubie, que quelores la cegában, an que mouricas guapas se cumbertie, siempre eilhas las mouricas de las cuontas, a tecer tristeza i soledade a filos d’ouro. Tanta beç la mai le cuntou l que le passara al cuolho de l chocalheiro brabo, que sabie adonde todo ampeçara i de adonde le benie aqueilha cisma de un die se demudar an chocalheiro, a puntos de yá ber l cinema de l que se iba a passar: las pessonas a spera, a las squinas, a adebinar quien lhebaba la máçcara i bestie l mangon; ls garoticos, antre grimados i curjidosos, a arregalar ls uolhos atrás las mais; las rapazas a porbocar i eilha a dá-le trepas sien çcanso até al cerrar de las puortas; atrabessar quantas puortas abiertas bisse i dalhá salir cul mais guapo chouriço de l fumeiro; apuis, seguir rue alantre, dreita cumo un saçardote, a fazer la dénia a la mano dreita i la mano squierda, arrecadando la mais grande smola de siempre; todo sien ua palabra, que palabras son armas de ls diuses i l chocalheiro ye la ancarnaçon de todo l que stá antes de ls diuses i de ls diabros, antes de l bien i de l mal, adominado por aqueilhes dies al serbício de l bien, de la fartura, de la lhuç, de la bida: al ampeço staba l chocalheiro cul saber de las serpientes, senhor de l tiempo, de l bielho i de l nuobo, l que atiça l fuogo quando todo andica que s'apaga sien remédio. Este era l segredo que Eiduarda siempre tubo miedo de le cuntar a la mai, i a las sues melhores amigas, anque fura mui custoso de aguantar porque l passar de l tiempo tornaba-lo mais pesado i quaije ampossible de rializar: quien iba a ajudar ua rapaza a ser ua cousa que solo ls rapazes poderien ser? Ua chabasca, íban a pensar... Inda porriba agora, cumo ua de las rapazas mais guapas de l'aldé, que serie deilha se ls rapazes l soubíssen!? La cuonta nun le salie de la cabeça anquanto arressaiaba pulas stradas de Sayago, pus era puli que benie de Lisboua pa la sue tierra, desta beç a passar l Natal cula família, que yá uns tiempos nun ls bie por bias de tener de acabar l curso de sergentos na Fuorça Aérea. Atrabessou l Douro yá cun de nuite, mas sentie bien l astro mágico de las arribas. Apuis de parar l carro delantre la bielha capielha, quando camina para casa, passa por tiu Pepe, que siempre tubo ua palabra special para eilha: ua rapaza tan guapa, alta i fuorte, yá sergento i todo! Quien iba a adebinar quando te agarrei al cuolho cumo chocalheiro i tu te quedeste?! Eras bien pequerrixa... Eiduarda pousou l bolso de biaige ne l suolo, i dou un ai! de spanto, anquando lhebaba la mano a la boca cumo para nun gritar, arregalando aqueilhes sous uolhos grandes. Pepe lhougo se dou de cuonta de que habie falado nun segredo guardado por muitos anhos, mas agora yá nun habie remédio. Cada qual çfraçou la atrapalhaçon, i la cumbersa quedou puli. Cun çculpas de que staba friu, çpedírun-se i deseórun-se las buonas fiestas. Eiduarda, cansada de la biaige, nien saliu pa l café, cumo siempre fazie quando chegaba a l’aldé, i fui-se a la cama cedo. Mal apenas habie acunhado uolho, alhá bieno l suonho de siempre, mas solo se lhembra de dar cun eilha sentada na cama, l cuorpo alhagado nun sudor friu: Pepe!, dixo alto, que até la mai le preguntou l quei se passaba. Lhougo a la purmanhana bai-se a casa de Pepe i diç-le l que ten a fazer, nien le dando tiempo pa refunfenhigar ou dezir fusse l que fusse, tal i qual cumo un sergento dá ordes al peloton: Bás a las mandas de l chocalheiro i oufereces l que fur, nun amporta quanto: astanho quien bai a bestir l mangon i a poner la carocha sou you, nien que tenga de trabalhar un ou bários anhos para pagar. La cuonta quedou-le nua fertuna, 7500 ouros!, cousa nunca bista i inda agora amentada, todo por bias dun canadiano que nun habie meia de se quedar. Quando Pepe le cuntou cumo habie cunseguido, Eiduarda tratou de purparar todo, naide fusse a çcunfiar de nada, que ende iba a ser la fin de l mundo. Nesse die a la nuite dixo-le a mai que tenie de salir lhougo cedo para Bergáncia, mas que benie a cenar cun eilhes. Ua ourgença de la tropa, acrecentou, que assi la mai yá nun se le ponie cun sacadielhas. Solo bos pido un fabor, dixo-le a la mai, sacai-me l mais retratos que podirdes de l chocalheiro, que quiero apuis apersentar todo ne l quartel i poné-los ne l miu blogue. Éran horas de se purparar: inda bien que tenie l pelo cúrtio; l berniç clarico de la unhas tirou-lo i até las amporcou un cachico cun tierra, siempre era melhor, inda que lhebasse lhubas; iba a calçar las botas que traíra i nunca ousara na aldé; pa ls ombros tenie uns chumaços al modo para quedaráren mais anchos, anque yá lo fusse bastante; cula cara nun habie porblemas que iba a quedar atrás la máçcara; l porblema mais grande éran aqueilhas tetas que tanta proua le metien, mas yá arranjara uas cintas que las mantenien bien amansiadas, i apuis l mangon era ancho i todo quedaba çfraçado. Nunca salas d’an pie de mie, i quiero que baias cumigo i cul mardomo a l’outra aldé, dixo-le a Pepe. Mas apenas pisou la rue, sentiu l cúscaro a stralhar ambaixo de ls pies, l astro de la manhana a antourilá-le las rosas de la cara, un calafriu a chubir-le i a querer drobá-le ls zinolhos, mas lhougo s’andreitou, la máçcara a caras adonde nace l sol i sentiu ua fuorça stranha a adominá-la, a anchi-la por andrento, ua fuorça armana a la que sentira quando era pequerrixa, ls passos lhebes, ls uolhos cumo a spetá-se pulas cousas i las pessonas adrento, i un aire de família benie-le daqueilhas paredes de piedra yá forradas a patrielhas, cumo se tornara al ampeço de l mundo an que todo se purpara para ua muorte que a todo l custo ten que atamar, i dar-le un buldrejon a la bida para que sperte i nun se deixe bencir. Al fondo la rue, ls dançadores sperában l chocalheiro: a la purmeira dança, todos ls eilemientos s’assóban a ber, nun respeito sagrado, anquanto ls palos ban stralhando i la gaita chama la lhuç que rompe cula manhana; naide bei, mas Eiduarda sinte las lhágrimas de l chocalheiro por andrento la máçcara, nua eimoçon tan grande que cuidou que le iba a dar un stepor al coraçon, nien manginaba cumo era custoso aguantar tanta fuorça, nien nunca sentira un oulor a sagrado i a mundo cumo agora sentie. La buolta a pedir la smola passou-se quaijeque sien dar por eilha, que nunca se bira un chocalheiro tan stranho pula fuorça que del salie: nunca ls garoticos quedórun tan grimados i ancantados, nunca se gritou tanto pul diabro, nunca las rapazas lhebórun tanta corrida, nunca se ajuntou tanta smola, nunca tanto fumeiro zapareciu de las casas. A cierta altura, sien saber l que se staba a passar, biu-se a andar por tunes i tunes sien fin, chenos de lhuç, lhebado pul aire, ambisible, i lhougo apuis puosto delantre ua rapaza mui guapa que an sou telar tecie finas telas douradas cun filos dua risa triste: ye la moura ancantada de la cuonta de mie bó! pensou Eiduarda de andrento de l chocalheiro. Inda nun se habie recumpuosto i yá la rapaza le dezie: quando tue bó te cuntaba la mie cuonta, quedabas cun muita pena i dezies que un die me beniries a lhibartar; sperei estes anhos todos por ti, i inda bien que beniste; agora solo te pido que me deixes quedar ne l miu ancanto, pus tengo benido a çcubrir que la tristeza de l tou mundo inda ye mais grande do que la de l miu; se quedar eiqui i inda houbir quien le cuonte la mie cuonta als ninos, siempre ha de haber algun que ten pena de mi i me quier benir a lhibartar, i cun esse sou suonho yá será un cachico mais feliç, porque quando ls ninos deixáren morrer ls suonhos tamien l mundo se bai a morrer. Nesto, la mourica antregou-le ua florica i zapareciu. Outra beç sien saber cumo, l chochalheiro biu-se mesmo al meio l Sagrado, cun todo mundo a gritar, á diabro! á diabro! i ua rapazica al cuolho, que nun sabe quien la puso alhá, a rir-se para eilha, passando-le ua mano puls cuornos i metendo-le ls dedicos ne ls poçacos de ls uolhos i cula outra manica stendendo-le ua frol mui pequeinha i que eilha nunca habie bido. L chocalheiro aceitou la frol i sentiu la praça anteira a protestar, l diabro nun aceita froles! este nien ye diabro nien ye nada! Éran horas de s’ir a l’outra aldé, agora solo yá cun dues pessonas alhá a bibir, a arrecolher la smola. Al benir al para acá, l chocalheiro atirou la frolica, ne l sítio de la Faia Alta, pa la ribeira que iba de mar a monte. Habie chegado al fin aqueilha jornada, i Eiduarda staba mais muorta que biba: benie-le agora un delor que le anchaba la cabeça a puntos de quaije le arrebentar; sinte l astro ancarambinado a antrá-le puls buracos de la máçcara i ben a si cumo se spertara dun suonho; agora tenie la certeza de que nun habie sido eilha que andara andrento de l mangon i que se assomara a la máçcara, mas staba todo tan cunfuso na cabeça que nien era capaç de pensar; iba a tener tiempo de pensar an todo esso i ne l que le açudedira al lhargo daquel die de l outro mundo. Cumo le pormetira a la mai, fui a cenar a casa mas staba tan cansada que se deixou ambelesar ne l scanho, lhebada pula calor de l lhume. Fui ende que l diabro le apareciu, a debolbé-le la frolica que atirara pa la ribeira, queixando-se: perdi la guerra cun dius que me botou pa las perfundas de ls einfiernos; agora perdi la guerra culs homes que me arrepassórun an maldade i semiente de to la culidade de malinas; yá l zamprego me bate a la puorta i cumo dius nunca prebiu esto, nien sequiera bou a tener subsilho; anda que nun fui por falta de nun m’abisáren de que habie de fazer uns cursos de formaçon, mas nunca manginei que alguien tubisse coraige i alblidade para me roubar la praça. Eiduarda spertou cun ua grande risada i fui-se pa l cumputador a ber ls retratos que la mai le habie sacado al chocalheiro, mas nó sien antes le preguntar: à mai, l chocalheiro andubo siempre por ende?, nun zapareciu nien sequiera por un cachico, an que las pessonas díran pula falta del? Nó, nien por un cachico, filha, i mira que you nun zarredei de an pie del.

Babel i Sion (5)

Mas you, a lhuzir cul santo
Raio, an tierra de delor,
De cunfusion i de spanto,
Cumo hei-de cantar l canto
Que só se debe al Senhor?

Tanto puode l benefício
D’la Grácia, que dá salude,
Que manda la bida mude:
I l que you tomei por bício
Ye scaleira de bertude.

Fai chubir l natural
Amor, que tanto se prézia,
De la selombra al rial,
D’la particular beleza
Pa la Beleza giral.

Quede lhougo çpindurada
La fraita cun que serbi,
Á Jarusalen sagrada,
I cula lira dourada
Yá solo cantar de ti;

Nó preso i aferrolhado
Na Babilónia anfernal,
Mas yá de ls bícios zatado
I acá desta a ti lhebado,
La mie pátria natural.

I se l cachaço afazir
A anfelizes acidentes,
Duros, tiranos i ourgentes,
Zarrisque-se l que fazir
De l lhibro onde stan ls bibentes.

I, na mano bien al son
La lira santa i capaç
Doutra mais alta ambençon,
Calhe-se esta cunfuson,
Cante-se l tiempo de paç!

Ouba-me l pastor i l rei,
Ressone este cantar santo,
Mexa-se ne l mudo spanto;
Que de l que yá mal cantei
La mesma moda yá canto.

Solo a bós me quiero ir,
L Senhor que manda mais
An Sion, torre onde stais
I a que nun puodo chubir,
Se la mano nun me dais.

[Cuntina]

Luís de Camões
Traduçon de Fracisco Niebro




[an pertués:
Babel e Sião (5)

Mas eu, lustrado co’o santo
Raio, na terra de dor,
De confusão e de espanto,
Como hei-de cantar o canto
Que só se deve ao Senhor?

Tanto pode o benefício
Da Graça, que dá saúde,
Que ordena que a vida mude:
E o que tomei por vício
Me faz grau pera a virtude.

E faz que este natural
Amor, que tanto se preza,
Suba da sombra ao real,
Da particular beleza
Pera a Beleza geral.

Fique logo pendurada
A frauta com que tangi,
Ó Hierusalém sagrada,
E tome a lira dourada
Pera só cantar de ti;

Não cativo e ferrolhado
Na Babilónia infernal,
Mas dos vícios desatado
E cá desta a ti levado,
Pátria minha natural.

E se eu mais der a cerviz
A mundanos acidentes,
Duros, tiranos e urgentes,
Risque-se quanto já fiz
Do grão livro dos viventes.

E, tomando já na mão
A lira santa e capaz
Doutra mais alta invenção,
Cale-se esta confusão,
Cante-se a visão da paz!

Ouça-me o pastor e o rei,
Retumbe este acento santo,
Mova-se no mudo espanto;
Que do que já mal cantei
A palinódia já canto.

A vós só me quero ir,
Senhor e grão Capitão
Da alta torre de Sião,
À qual não posso subir,
Se me vós não dais a mão.]

domingo, 19 de outubro de 2008

la piedra que caiu



Hoije bieno ua granizada que até la yerba berde sbranquenhou cun sous oubicos. Ua rapazica, pula rue, bien quier aguantar l spartiçado guarda chuba, mas deixa-lo a la rábia de l aire i al bruar de la mundiada. Ls carros acénden ls quatro piçcas, seinha de miedo que ben de ls uolhos nun béren para alhá de la termienta. Quando, uas horas apuis, sali a la rue, bi que las arbles se habien lhibrado de sue purmeira camada de fuolhas: quando fazie redaçones subre l outonho, l caier de las fuolhas era siempre la mais fuorte seinha dessa staçon de l anho. Ai, quando you fazie redaçones subre l outonho i m'ambelaba na risa de ls pelhiços! Purmeiro, l miu outonho fúrun binhas cun sue fuolha a tenhir de burmeilho i amarielho l redondo de ls cabeços, antes que eilhes s'antregáran a la calbeç de l ambierno; a la par, benie la dreitura de ls sucos de la sementeira, alhinados cumo an caderno, siempre a lhembrar-me que la scuola staba acerca; apuis, fúrun ls castanhales, essas arbles que you fazira sagradas por me haber afeito a bé-las siempre de loinge, las castanhas traídas de loinge por mie mai, de ls lhados de Berçó, ganhas an pagas de trabalho. Apuis la granizada nun quedou amerosa la tarde i l aire nun aplaquiou un sfergante que fura: scampou l cielo, lhebou l aire las nubres, todo porriba serenou, mas eiqui ambaixo todo se bolbiu an bumbeiros, ambulanças, polícias i notícias de telbison a amostrar por adonde antrou l'auga, l que lhebou, l que stragou, l que acupou, i nun hai meia de se calháren, nun hai meia de deixáren que la tarde serene i l aire deixe de mantener las arbles sien paraige an sues dénias a la rue. L que eiqui nunca passa ye esta mornice, este tiempo que bestido me faç tener calor i aforrado me faç tembrar, un anganho que me trai siempre un pingaduro nas narizes. Fura primabera, cul mesmo tiempo que agora faç, i todo starie a respirar sues polhas, l aire amboubado culs arebentos que ampalpaba al passar puls galhos garbançudos: mas cada cousa solo dá l que stá purparada para dar, i ua pessona nun ye cousa defrente. Estas termientas déixan-me l pensar algo molhieço i sien ua eideia adonde m'ancarrapite, la casa cheira-me siempre a mofo, la nuite chega-me a cabalho na selombra que todo acubre - ye berdade que nun hai sol, mas esta lhuç colada nun puode tener outra natureza que selombra. Nun tengo outro remédio senó agarrar-me a fazer la cena, todo cumo debe de ser, fuora de l mundo i de todos: ye un prazer tan grande que l quemer yá nun cunta, solo l çprender de ls oulores, l sacar de las quelores al que se bai streformando pul fuogo, l antranhar de ls sabores, l deixar que l punto s’achegue debagarico: quando se chama, pa la mesa!, i se mira ls uolhos arregalados i l angulhir debagaroso, yá nada mais amporta i la termienta quedou loinge, mui loinge, a puntos de yá nun me lhembrar de la piedra que caiu. Purparar ua buona cena - l amportante nun ye comé-la, mas purpará-la -, assi téngamos cun nós l mais buono anguerdiente, quien cun nós la coma, esse ye l melhor modo de scamugir ua termienta, seia eilha qual fur i, sei-lo bien, nun hai mais fonda filosofie que esta, nun hai melhor tierra de nata adonde sumbrar ls amigos de hoije i l die de manhana. Ye assi ua buona cena: solo ampeça a ser buona quando l quemido yá nun ye l mais amportante, mas esso nun se cunsigue sien un quemido que mos amproue.




sábado, 18 de outubro de 2008

quando me calho.



Nun sei que calho quando me calho. A las bezes perciso de melhor m'achegar al silenço, de le dar campo al fraugar de las palabras gastas, melhadas, sboucelhadas: quando s'acaba l'auga ne l poço, hai que le dar rede al manantial i campo a la salida de l'auga, que zaspéran las funtaninas se l baldo le arrasca l'andrento de la barriga. Calho-me quando las palabras me ban alantre, i bólan cumo cantadas, znudas, duras, deloridas, brabas: a las bezes scabo-le ua foia, fonda; apuis, fago-las rucecitar i, cumo Bénus salida de las augas, tórnan guapas, debelgadas de frescor i de sentido cumo se beníran al mundo pula purmeira beç. Dou cumigo armado an sclabagista de palabras, amasso-las a çurriagadas, çtripo-las, zanco-le ls sentidos, çfago-las an puostas i arrebento-le sangradeiros, ua sienbergonha de que nun me chego a arrepender: tamien eilhas dan-me tanta amportança cumo l aire que assopra anquanto drumo, siempre rebeldes, lhibres, anteiras, de modo que nun adelantra you armar-me an tiranete. Sobra-me, antoce, l silenço, muita beç mais defícele de mantener que ls aires nas cabernas de Eiolo: fui l delor que m'afizo al silenço, que tamien me zeilúden las palabras, quedo farto deilhas i nun las puodo oubir nien ber alantre, por esse sue manha de se me slubiáren anque bien presas pula coleira: nó, nun ténen feitiu de perro las palabras, que mais salbaiges quédan quando las cuidamos amansiadas. Tamien ye berdade que me calho porque nun serbirien para nada las palabras, mas quien bai a adebinar que esse calhar ye ua raleira? Custa-me quando yá nun puodo cun eilhas, yá nun las aguanto, cun sue sobérbia, sous uocos amprouados, sou manantial sien fin, sue felharada, sous pelindrengues a arrastrar perciones de sentido, sues manhas quelobreiras an remissacos que me zatínan i fázen atirar cun eilhas acontra sues letras, sues sílabas, sou sonido. Mas cumo passar sien essas criaturas, essas raízes que até a mi mesmo me prénden? Son de ls melhores ls tiempos que gasto cun eilhas, séian boladeiras de sonidos bários, seia stiraçando-se an carreiras de lhetras, nua arada de sucos dreitos, mimo que siempre aspera fiestas. Calho-me pulas palabras que me sóbran, debelgado, afogado, pronto a golsiar: ye ende que la fala arródia por outros caminos adonde nada dízen las palabras. Assi i todo, quando calho nun sei bien quei calho: bonda-me saber porquei me calho: penso l silenço, mas nunca l sei dezir.




sexta-feira, 17 de outubro de 2008

máçcara I



Nunca le gustou l rostro cun que naciu, siempre se sonhou outra. Nien era ua question de ser mais guapa, mas de ser defrente: querie ls uolhos mais rasgados nuas subreceilhas mais finas i lhargas: por aqueilhes redundicos i scundidos chubien-le oupores de renozielha, l pelo a atirar a burranca; tenie siempre miedo de se spetar nas rosas de la cara, ls uossos salidos cumo belhotros, rachon de carrasco que nien çuola serie capaç de adundiar; las dues ribeiras, que le corrien al lhado de l nariç acontra la lhagona de la boca, éran dua sequidade que la afogában, ronchas que le ponien las narizes cumo presas andrento l galaton dun castielho mediabal; las narizes, cachapurrudas, até de daba eideia de que íban a parar de respirar, tan lhargas que l aire se le arralaba a un punto de mal l sentir; l queixo un piquete al alrobés, que eilha gustarie de achegar al redondo de ls cabeços de la prainada. Nun percisaba de se mirar al speilho para saber que aquel rostro nada tenie que ber cula bida que le salie de andrento, nun era capaç de le arredundar la risa que l'alma le amponie, sentie que las pessonas la mirában mas bien outra pessona: outra que fura i quedarie cuntenta cun aqueilha figura, mas eilha nó. Al modo que crecie, daprendie cumo las pessonas podien amponer l cuorpo cumo quien ampon ua torna, inda que respeitando l ser de la tierra: habie a pessonas que passában de gordas a delgadas i al alrobés; outras que a poder de tristeza quedában culs uolhos negros, fondos, bacentos cumo l'auga dun poço que yá quantá nun ye mundada; ponien bigote i tirában-lo, deixában crecer barba i pelo ou cortában-lo, mudában bestires al son de la cabeça i yá nun solo cula eideia de tapar l cuorpo, ou çfender de l friu, de l sol, de l’auga; queimadas de l sol i astro, brancas de selombra, aburmelhadas de pingas, assucadas de rábias i delores, you sei alhá, se tantas son las máçcaras de cada un i sous feitius, tantos cumo las pessonas que hai, que yá houbo i que inda há de haber. Nun hai naide sien sue máçcara, i esta ye ua cundiçon d’eisisténcia: quando assi nun fur triunfou l ‘clone’ i haberá que le purparar la foia a la andebidualidade, al ser único que cada un ye i ten que ser mesmo an cuorpo. Todas las pessonas, até un cierto punto, bida fuora andonában sue máçcara: esta acababa por amostrar l que se querien, l que se fazien ou l que se deixában fazer. Eilha nada mais querie que esso, mas gustaba de apressiar las cousas, de las tener mais ourdenadas, de ser eilha a mandar i nó l tiempo. Yá pensara nua ouparaçon, poner tetas mais grandes, nariç afilado, beiços gordos i cousas assi, mas apuis yá nun serie eilha: que outras l fazíssen nun achaba mal, alhá eilhas, mas eilha eirie por outro camino. A cada manhana, antes de salir a la rue, zenhaba sue máçcara ne l cuorpo, que assi sentie-la mais deilha mesma an beç de la poner cumo ua cousa de fuora i adonde l sangre nun corrisse: fui assi que las pessonas la coincírun i eilha mesma se squeciu de cumo era datrás; la máçcara que a cada manhana se ponie nada mais era que l modo de eilha mesma se assomar; al ampeço inda le berdegában pinturas i cousas assi, mas cul tiempo passou a ser cumo ua segunda piele, la sue berdadeira piele; la máçcara torna-se eilha mesma, eilha mesma bolbira-se la sue máçcara. A la máçcara se le assomaba l'alma, neilha se le zenhában las risas, por eilha respiraba, i ls uolhos spelhában-le ls mundos que tenie andrento. Nó, nun era mais guapa l que querie ser, mas mais outéntica, mais eilha mesma: la máçcara era ua question de eidentidade, de persona(lidade), de carátele(zaçon), mas subretodo de lhibardade pus nun hai pior cadena do que un sentir-se preso andrento del mesmo i, mais que todo, carcereiro del mesmo: la máçcara era la bandeira de la reboluçon i, a la par, la reboluçon eilha mesma. Sabie bien ls lhemites que la matéria prima pon al scultor, an autoscultora se bolbira, mas aceitaba-los sien delor i sien queixas, que tamien esses lhemites fazien parte deilha mesma: se assi nun fura, sobraba-le anobelhar-se an cuitadica, mas nunca tubo feitiu para penerosa. Bien se splicou, mas nunca naide l'antendiu: por esso, quando se morriu tirórun-le la máçcara i anterrórun-la assi, znuda deilha mesma: cuidando que la habien anterrado, fui outra que botórun ambaixo la tierra; al quedar de fuora, quedou biba an sue máçcara, que solo esta se puode ber por ende i quien l'antendisse sentirie-la a respeirar por ambaixo de ls retratos: la máçcara habie-se bingado a un punto que de l outro lhado deilha nada mais habie sobrado, que sue fuorça todo habie chupado para eilha mesma.

quinta-feira, 16 de outubro de 2008

Job

Cúntan que dius i l diabro s'aponírun a fazer caçuada dun tiu chamado Job, solo porque le dou la gana: houmildá-lo, fazé-lo passar todas las malinas, i abaixar a las perfundas de ls einfiernos de la miséria, de l delor i de la soledade, oubrigando-lo al zaspero de palabras cumo las de Camões «muorra-se l die an que naci», pisocado mais que l puolo de l caminos. Al fin de todo, Job cunseguiu inda acrecentar muitos anhos a sue bida, circado de filhos, criados, bacas, camelos, burros i ganados, cunseguindo morré-se de bielho, sastifeito cula sue bida: todo esto sien ser perciso l cielo, a poder de maluquice i de nunca zistir, bencindo a dius i al demonho. Quien poderie quedar cuntento cul mal de ls outros, cul delor anfenito, cula houmildaçon até al nada? Solo la dureç de la bida, l termiento de las malinas, las chagas que mos tuolhen l passo, la fraqueza que mos debelga l pensar: si le cháman dius a cousas bien stranhas! bien deilhes son ls sangradeiros por adonde mos quieren sacar la proua i l respeito que a nós mesmos mos debemos, deixando-mos farrapo roto a sblolaixar al son de to las airaçadas. Las malinas nun ténen outro manadeiro que ls lhemites cun que mos nacemos, ancarnaçon de la muorte que zde esse die mos bejita: mirá-las de frente i agarrá-las bien puls gurgumilhos ye l camino que mos sobra, inda que seia ua foda dun camino que mos zgrácia: i este ye l mássimo outimismo que mos ye premitido.



quarta-feira, 15 de outubro de 2008

purmeiras augas

Cerrou-me la puorta l berano: ferbe l mosto i la costra de ls sucos apon-se a la stocada de la semiente que arrebenta; las purmeiras augas pérden-se rue abaixo, ampuntadas sien ua dénia, ua risa de frescor; aspero l ourtuonho ne ls passeios, mas ls altemobles nun déixan campo a mais nada, l lhuito de l alcatron atirado acontra qualquiera assomadeiro de berde. Bien que l spere, nien un frisgo de campo s'anfrisga na cidade, un frisgo por adonde se respire, solo un frisgo i nada mais: algo an mi se muorre na spera: gasto-me desse lhado an que me morri, mas esse coçado solo se me bei muito tiempo apuis. Quien dixo que mos morremos dua beç? Morremos-mos als cachicos, carolo a que l tiempo saca las forfalhas. Culas purmeiras augas sálen a bolar las formigas d'ala i la paixarada senta-se a la mesa de l formieiro, ls pelhiços assóman sue risa castanha, píngan ls trampos, pulas fieiras de galhos arrefucidos ban-se atrecindo figos que rejistírun al amadurar: cula lhuç, ls dies abáixan la lhadeira, muito custa a albantar ls uolhos quando até l cielo s'arranou, mais pesados ls passos pula lhama que se mos fui agarrando an puolo. Son un zaspero las purmeiras augas, tenhindo cun sou oulor a muorte l tuoro de ls jacarandás, ampeçando aqueilha caminada an que todo se buolbe para andrento pa se salbar de las airaçadas, an que todo se ancuolhe até al alrobés, i las pingas gordas dreitas se sténden cumo dientes a peinar l runquido de ls altemobles. Las rosas assóman-se a la cara, l rosa slúbia pula raíç de las unhas, assi i todo zlhabado por bergonha deste friu andeble, de anzonar, ancapaç de cortar la respiraçon i arrepassar la miolha de ls uossos. Tengo siempre de asperar la nuite, alta, i l angarrar de l silenço: chamo-lo, scuolho-le las palabras mais calhadas, que le quádren bien, i pongo-me a ouliar puls sous beneiros até que la quelor de la boç s'achegue de l abandono de las zoras; apuis, ancosto la sonheira a ua squina i chamo ls dies que nunca hei de tener.



terça-feira, 14 de outubro de 2008

boubadas



Tener suonhos qualquiera un ls ten, mas esso ye ua boubada pegada, i mais boubada ye cuidar que se ban a rializar. Quien, al menos ua beç na bida, nun tubo un suonho, boubo? Quien, al menos ua beç, nun lhuitou por cuncretizar un suonho, boubo, que tubo? Solo ls boubos ténen suonhos. Tamien you fui boubo al punto de tener suonhos, i inda nun se me fui essa manha bouba. Nun puode haber mais grande boubada do que lhuitar por suonhos. Tamien you, an tiempos, lhuitei por cuncretizar suonhos, tan boubo que inda nun me curei dessa malina. Mas bendo bien, solo ye mesmo boubo a sério, quien nunca tubo un suonho na bida i fizo todas las boubadas pa l cuncretizar. Fernando Pessoa ponie l redículo nas cartas de amor, mas you digo que esso nun ten mal de mais: scribe-se la carta i todo queda fuora de nós; mas ls suonhos son boubos l mais que se puode manginar, pus bíben an nós, tóman cuonta de nós i nun déixan campo para mais nada: ua boubada pegada, que mos pon boubos. Mas para que sirbe la bida sien suonhos boubos i la boubada de lhuitar por eilhes dun modo boubo?



segunda-feira, 13 de outubro de 2008

Babel i Sion (4)

[cuntinaçon]


Que, se tan pequeinha bida
Se acrecenta an tierra stranha,
I se Amor dá essa lhida,
Queda la pruma perdida
de screbir pena tamanha.

Mas se, para assossegar
L que sinte l coraçon,
La pruma yá me cansar,
Nun se canse pa bolar
La lhembráncia de Sion.

Tierra bien-abinturada,
Se, por algum mobimiento,
D’alma fures demudada,
Mie pena seia botada
Al eiterno squecimiento.

La pena deste miu çterro,
Que you mais quiero grabada
An piedra ou an fierro duro,
Essa nun seia scuitada,
De erro miu castigo puro.

I se you cantar quejir,
An Babilónia sujeito,
Jarusalen, i nun te bir,
La boç, quando la mexir,
S’ancarambine ne l peito.

La mie lhéngua se m’apegue
Na gorja, pus te perdi,
Se, anquanto bibir assi,
Tiempo houbir que t’arrenegue
Ó que me squeça de ti!

Mas, á tu, tierra de Glória,
Se nunca bi tue eisséncia,
Cumo me lhembras n’ouséncia?
Nun me lhembras na mimória,
Solo na remenicéncia.

Que l’alma ye traba rasa
Que cula scrita doutrina
Celhestre tanto mangina,
Que bolando de sue casa
Chube a la pátria debina.

Nun ye lhougo la suidade
De l lhugar donde benie
L cuorpo, de l Cielo ye,
Daqueilha santa Cidade
Donde esta alma pertencie.

I aqueilha houmana figura,
Que acá me puode altarar,
Nun ye quien se há-de buscar:
Ye raio de Fermosura
Que só se debe d’amar.

Uolhos i lhuç que ancendeia
L fuogo que acá sujeita,
- Nó de l sol, de la candeia –
Selombra daqueilha eideia
Que stá an Dius mais purfeita.

I los que acá me ancerrórun
Ténen, de ls fuortes eifeitos,
To ls coraçones sujeitos;
Sofistas que me ansinórun
Malos caminos por dreitos.

Destes l mando tirano
Me oubriga, cun tal zatino,
A cantar, al son de l danho,
Modas dun amor profano
Por bersos de amor debino.

[Cuntina]

Luís de Camões
Traduçon de Fracisco Niebro




[an pertués:
Babel e Sião (4)

Que, se vida tão pequena
Se acrescenta em terra estranha,
E se Amor assim o ordena,
Razão é que canse a pena
De escrever pena tamanha.

Porém se, pera assentar
O que sente o coração,
A pena já me cansar,
Não canse pera voar
A memória em Sião.

Terra bem-aventurada,
Se, por algum movimento,
Da alma me fores mudada,
Minha pena seja dada
A perpétuo esquecimento.

A pena deste desterro,
Que eu mais desejo esculpida
Em pedra ou em duro ferro,
Essa nunca seja ouvida,
Em castigo de meu erro.

E se eu cantar quiser,
Em Babilónia sujeito,
Hierusalém, sem te ver,
A voz, quando a mover,
Se me congele no peito.

A minha língua se apegue
Às fauces, pois te perdi,
Se, enquanto viver assi,
Houver tempo em que te negue
Ou que me esqueça de ti!

Mas, ó tu, terra de Glória,
Se eu nunca vi tua assência,
Como me lembras na ausência?
Não me lembras na memória,
Senão na reminiscência.

Que a alma é tábua rasa
Que com a escrita doutrina
Celeste tanto imagina,
Que voa da própria casa
E sobe à pátria divina.

Não é logo a saudade
Das terras onde nasceu
A carne, mas é do Céu,
Daquela santa Cidade
De onde esta alma descendeu.

E aquela humana figura,
Que cá me pode alterar,
Não é quem se há-de buscar:
É raio da Fermosura
Que só se deve de amar.

Que os olhos e a luz que ateia
O fogo que cá sujeita,
- Não do sol, mas da candeia –
É sombra daquela ideia
Que em deus está mais perfeita.

E os que cá me cativaram
São poderosos afeitos
Que os corações têm sujeitos;
Sofistas que me ensinaram
Maus caminhos por direitos.

Destes o mando tirano
Me obriga, com desatino,
A cantar, ao som do dano,
Cantares de amor profano
Por versos de amor divino.]

domingo, 12 de outubro de 2008

l filaduro



La soledade nun acha a quien le dar la mano: alhá s'anfrisga muita beç l anfeliç pa que nun le duolan las palabras. Zatino na lhadeira de la manhana, ls arressaios apuntados a la nuite, a la niebe. Sento-me a la borda l carreiron, a spera que l tiempo abaixe i nun hai modo de l ber passar. An que tune se haberá metido, pa nun querer nada cumigo? Que tiempo ye l miu que nun sei que le fiç? Bala-me que nunca me cansa l filaduro i inda me sobra fuorça i gana pa zarredar la tejeira apuntada al filo. Cumo nunca paro de sonhar, ua tejeira de filos nada puode contra suonhos. De tanto, ato ls suonhos cun palabras als manuços a spera que le chegue l tiempo.



sábado, 11 de outubro de 2008

cula tarde



Ban se cargando, atenegrando, nubradas cula tarde. Gríman-se ls camboios a la borda de l çcarrilar, çfaiar. Assopra la fin an busca de puiales adonde aquemodar l slubiar, pingar, de ls dies acontra la cinza. Fúrun-se las rosas, i ls spinos scadárçan l prefume an soledade. Nun fales, que yá nun aguantas la fogueira de las palabras: que fago anton, se nin ua chamarielha inda arde ne ls uolhos? Tamien yá nun adelantra buscar un dius, que todos me quedórun pul camino, fartos de m'aturar las perdidas pisagadas, ls brincos triteiros, la manha d'arrodiar la sobérbia de l tiempo. Fago por sereno cumo por pan, mas siempre la nuite chupa to la lhuç a agarrar campo pa l bruído que bai a aturdir l die. Debuolbe me zlida l speilho la figura, i assi se bai afazendo a la soledade, eiternidade, de l silenço.



sexta-feira, 10 de outubro de 2008

Babel i Sion (3)

Siempre acha la mocidade
Gustos mui bien purparados,
I cul andar de l’eidade
Yá lhembra cun sauidade
Aqueilhes gustos passados.

Um gusto que hoije s’alcança,
Manhana yá nun lo beio:
Assi mos trai la mudança
Dua sprança an outra sprança
I de deseio an deseio.

Mas nua bida tan scassa
Que sprança será bien fuorte?
Fraqueza de houmana suorte,
Que quanto la bida passa
Stá dezindo la sue muorte!

Mas deixar nesta spessura
Las modas de mocidade!
Nun cuide giente fetura
Que ye obra de l’eidade
L que ben cula bintura.

Que eidade, tiempo, que spanto
Por ber tan delgeiro passe,
Nunca an mi podírun tanto
Que, inda que you deixe l canto,
La rezon del la deixasse.

Mas an tristezas i noijos,
An gusto i cuntentamiento,
Por sol, por niebe, por biento,
Tendré presente á los ojos
Por quien muero tan cuntento.

Fraita i uorganos deixaba,
Á çpoijo miu tan querido,
Ne l salgueiro que eilhi staba,
Que para prémio quedaba
De quien yá me habie bencido.

Mas lhembráncias d’afeiçon
Que eilhi preso me tenie,
Me preguntórun anton:
Que era de la música mie
Que you cantaba an Sion?

L que fiç daquel cantar
Pulas gientes agabado?
Porquei l deixaba d’ousar?
Pus siempre ajuda a passar
Todo l trabalho passado.

Canta un se bai caminando
Por camino trabalhoso,
An spesso alboredo andando;
I pula nuite l medroso,
Sou miedo atama cantando.

Canta l preso sou termento
Las cadenas telincando;
Canta l segador cuntento,
I até l oubreiro, cantando,
Ne l trabalho mal pon tento.

You, que estas cousas senti
N’alma, de maugas tan chena,
Cumo cantar, respundi,
Quien alheno stá de si
Doce moda an tierra alhena?

Cumo poderá cantar
Quien an choro alhaga l peito?
Porque, se quien trabalhar
Canta pa menos cansar,
You a çcansos nun dou jeito.

Que nun parece rezon
Nin parece que atamara
Tal cousa la mie paixon,
Que an Babilónia cantara
Las mies modas de Sion.

Que, se la muita dureza,
De sauidade me spante
De bibir la fortaleza,
Antes muorra de tristeza
Que, pa l’adundiar, cante.

Que, se l fino pensamiento
Solo na tristeza eisiste,
Nun tengo miedo al termiento:
Que morrer solo de triste,
Que maior cuntentamiento?

Nin na fraita cantarei
L que passo i passei yá,
Menos inda l screbirei;
La pruma se cansará
I you nunca çcansarei.

[Cuntina]

Luís de Camões
Traduçon de Fracisco Niebro





[an pertués:
Babel e Sião (3)

Acha a terna mocidade
Prazeres acomodados,
E logo a maior idade
Já sente por pouquidade
Aqueles gostos passados.

Um gosto que hoje se alcança,
Amanhã já o não vejo:
Assim nos traz a mudança
Da esperança em esperança
E de desejo em desejo.

Mas em vida tão escassa
Que esperança será forte?
Fraqueza de humana sorte,
Que quanto da vida passa
Está recitando a morte!

Mas deixar nesta espessura
O canto da mocidade!
Não cuide a gente futura
Que será obra da idade
O que é força da ventura.

Que idade, tempo, o espanto
De ver quão ligeiro passe,
Nunca em mim puderam tanto
Que, posto que deixe o canto,
A causa dele deixasse.

Mas em tristezas e nojos,
Em gosto e contentamento,
Por sol, por neve, por vento,
Tendré presente á los ojos
Por quien muero tan cuntento.

Órgãos e frauta deixava,
Despojo meu tão querido,
No salgueiro que ali estava,
Que pera troféu ficava
De quem me tinha vencido.

Mas lembraçaas da afeição
Que ali cativo me tinha,
Me perguntaram então:
Que era da música minha
Que eu cantava em Sião?

Que foi daquele cantar
Das gentes tão celebrado?
Porque o deixava de usar?
Pois sempre ajuda a passar
Qualquer trabalho passado.

Canta o caminhante ledo
No caminho trabalhoso,
Por entre o espesso arvoredo;
E de noite o temeroso,
Cantando, refreia o medo.

Canta o preso docemente,
Os duros grilhões tocando;
Canta o segador contente,
E o trabalhador, cantando,
O trabalho menos sente.

Eu, que estas cousas senti
Na alma, de mágoas tão cheia,
Como dirá, respondi,
Quem alheio está de si
Doce canto em terra alheia?

Como poderá cantar
Quem em choro banha o peito?
Porque, se quem trabalhar
Canta por menos cansar,
Eu só descansos enjeito.

Que não parece razão
Nem parece cousa idónea
Por abrandar a paixão,
Que cantasse em Babilónia
As cantigas de Sião.

Que, quando a muita graveza,
De saudade quebrante
Esta vital fortaleza,
Antes moura de tristeza
Que, por abrandá-la, cante.

Que, se o fino pensamento
Só na tristeza consiste,
Não tenho medo ao tormento:
Que morrer de puro triste,
Que maior contentamento?

Nem na frauta cantarei
O que passo e passei já,
Nem menos o escreverei;
Porque a pena cansará
E eu não descansarei.]

bogales



A la hora de almuorço quaije siempre teniemos de oubir un a ler. Tamien a mi me calhou: ls sonidos a tembrar, ls uolhos perdidos al meio la floresta de la menudeç de las lhetras, las palabras ampelhiçadas, a stancar-se na gorja para nun salíren. A cada segunda liemos las amboras de la bola de demingo, sacadas de l jornal Novidades, que nesse tiempo (1961-62) inda nun teniemos telbison pa las recebir a to las horas, cumo agora. Ua beç achei antressante ler ua pequeinha notícia an que un clúbio habie derrotado outro por mais de cien golos, i you todo cuntento: quando me dezírun que an basquetebol esso era normal, nun fazie eideia de l jogo esse, i benga a daprender. De lhibros, l que mais se me lhembra de ser lido naqueilhes siléncios de almuorço, quaije tan lhargos cumo la missa de las seis de la manhana, fui Maravilhosa Viagem de Nils Holgerson através da Suécia. Als poucos, fui-me afazendo a ler an público, l sonido ye que se me slubiaba: era siempre ua risada anganhar-me nas bogales, que you lie cumo an mirandés, todas al alrobés; mandar ls uolhos alantre de l sonido nun me baliu de grande cousa, que bundaba un anganho para todas me salíren ancatrapilhadas: l que era abierto salie-me cerrado i l que era cerrado salie-me abierto. Solo apuis quaije dieç anhos de ceifa culs sonidos ye que cunsegui dezir todo cumo debe de ser, yá tenerie arrimado a 18 anhos ou mais. Éran ua cunsemiçon aqueilhas bogales i ls sous sonidos atrabessados, de modo que me bingaba na scrita i nesta buscaba meia de subertir las falhas de l sonido. Nesse tiempo, preguntaba-me subre esse mistério que s'agarra als sonidos, dando-me-los defrentes de l que querie i me deixában la lhéngua siempre an stress. Eilhi andaba you, arrochado naquel fato lhenguístico, que me sgadunhaba ls sonidos a un punto de me ls deixar cumo uns cristos: habie sonidos que se me scapában i que era para stáren bien calhadicos andrento, mas salien assi suoltos, zgarrados, perdidos, pieças suoltas de la máquina a que pertencien: era ua cunsemiçon nun ser capaç de ls atamar, pus saltában siempre l portielho por bien grande que ponisse l gabelhon de silbas; i fui na lhuita pa ls adominar que me ganhou calho muita de la fuorça de buntade que me creciu. Al alrobés de l que puoda parecer, nada desto fui capaç de m'apoucar ou fazer ganhar esso que le cháman cumplexo de anferioridade, fura an relaçon a mi, fura an relaçon a la lhéngua, mas metien-me facanitos las risicas i ls mirares que me querien çterrar pa l cortineiro de ls atrasados ou pa l poço de ls cuitadicos: l segredo fui siempre anquelibarar las cousas por outros lhados, ponendo feitos an que fura buono ne ls outros pratos de la baláncia. Quando outra salida nun habie, quedaba-me inda la arma de le botar ua choradela baliente, adonde naide disse por eilha, nin se manginasse, dius te lhibre!: esse choro scundido, de rábia, tenie la fuorça dun bálsemo, dua malzina purparada para qualquiera delor: penso muito na fuorça desses choros que me dában i beio cumo l nun ser capaç de chorar ye ua fraqueza, mais grande do que puode parecer assi a la frol de las cousas: al botar pa la rue toda aqueilha tension que se m'ancarramelaba andrento, deixaba-me campo para meter nuobas fuorças al son de nuobas calhadas guerras. Fui l choro que me salbou, i la scrita: quedában-me las palabras an ser, sin sonido, que este todo se m'agarraba al saluçar: inda hoije cuntino debelgado culas palabras an ser, que me anchírun i nun hai meio de l beneiro de la mina tener fin: agora, que yá nun choro (tanto), sou oubrigado a atirar culas palabras pa la rue, seia un blogue seia outra cousa qualquiera que me las ature: yá nun me persigue l termento de las bogales, mas quedou-me la manha.





quinta-feira, 9 de outubro de 2008

bidas



Camino pa las site bidas, i nin por esso me bou fazendo mais gato: faç parte de nós l renacer, esse motor de la frecha que mos apunta al anfenito. To las bidas son un retornar al ampeço, esse paraíso adonde mos ponírun ne l mundo, que a cada die tenemos necidade de recriar i anchir de lhembráncias que nós mesmos fumus podando, esse nuosso ser de cepa. Dende que la rialidade nun steia fuora de nós, mas andrento de nós que la custruimos, al zenhá-la an suonhos i al poné-la naqueilha punta an que cunseguimos ber puls beneiros que arrepássan l tiempo cumo ua stielha, esso a que chamamos mimória. A cada nuoba bida an que renaço, siempre retorno a la bida oureginal, todo (you, bendo bien!) se recumponendo, se reourdenando, se reanterpretando, se rescrebindo. Ban ganhando amportança ls purmeiros anhos de bida, esses antes de la grande salida, essa salida que aspera ua grande buolta, anque nin you saba se algue beç se dará ou se ye possible. Stá todo nesses anhos fundadores que als poucos bou çcubrindo, i cun fuorça se me ban amponendo: cumo agarrar esse you que stá para alhá-fuora de mi, que me aceinha sin paraige i nun me deixa nunca assossegado? Cada beç antendo melhor por que rezon hai la tendéncia para criar eidades de ouro i poné-las ne l passado: ye que l paraíso solo eisiste cumo mimória que mos fumus custruindo, a ampeçar por nós i por nuossa purmeira bida; hai quien nun tenga esse paraíso, mas tamien deficel será que seia capaç de tener outro, que solo alhá stá la einocéncia própia a un paraíso i solo nesse tiempo se me lhembra de ser antolhado de maçanas i cousas assi; esse ye l tiempo mais loinge de la muorte, an que nin sequiera pensaba neilha, i an que la grande gana era de ser grande, quier dezir, ua gana atirada pa l feturo. Nun hai solo ls mitos de l'ourige de l mundo, hai tamien l mito de la nuossa própia ourige, de l nuosso própio ampeço, i esse ye l mais grande mito que mos custruímos: you perciso del para me lhebar pula mano nas bidas que me ban atrabessando; cada nuoba bida percisa de botar raízes fondas nesse mito fundador, tan grande ye la grima de me perder de quien sou, tan grande ye la sede dessa auga; assi bou rucecitando, mesmo sin me haber muorto; a las bezes penso que seia ua fugida pa la natureza, mas lhougo beio que ye ende que mais fuorte stá la cultura que m'antranha. Nada desto amporta para quien mira de fuora, ye berdade, mas este ye l miu modo de dezir que eiqui ls uolhos nun sírben para nada, nin l pensar, yá que de bida falo i nó de filosofie, i las palabras quédan-se cumo aqueilhes galhos que s'ínchen de froles, mas apenas chégan a dar algun fruito. Que m'adelántran ls miles de lhibros que yá li se siempre torno alhá, a esse tiempo sin lhibros, esse tiempo que a cada ida se demuda pulas amboras que lhiebo na mala de biaige? Ye nesse punto que me nace la lhéngua, i me crece quando nun tenie outra para dezir l mundo: se la perdisse perdirie l mundo que eilha diç, pus ye eilha que me lhieba pula mano a esse tiempo-fuonte adonde todo me nace, adonde me naço, inda hoije, perssupuosto amprecindible de mies nuobas bidas, se tubir necidade de las criar. Por esso que la lhéngua faç parte de l mundo de las eisséncias, aqueilhas que, faltando, l mundo serie outro porque tamien outro you serie. I nada desto ye un modo de pensar, ua anterpertaçon de las cousas, esto ye un modo de ser, de star, de me fazer, de me bibir: ye un porblema de sentido.






quarta-feira, 8 de outubro de 2008

nesto...



Cumo dies serenos que se buolben an termienta, de que solo mos damos de cuonta quando mos cai anriba, tamien la stória ten rebuoltas que mos zmágan i todo pónen de patas arriba, inda que nada fiturássemos parende. Desso solo mos damos de cuonta quando ampalpamos las seinhas que se ban assomando, tan menudas que nun cúntan para nós: ampéçan a caier uas pingas d'auga, gordas i ralas, i nesto çpeija-se-mos l cielo anriba. Nun queremos ber l sentido de feitos simples que mos pássan a la puorta todos ls dies, eilusion de que la stória ye de grandes feitos, de cousas adonde nun antramos i, por esso, la stória ye cousa que nin mos passa pula cabeça, zarmada i einocente. Un die seguros i cunfiantes i l die apuis yá mos çfaiórun sin pedir licença; sabemos que todo passa, mas nun queremos pensar nesso porque mos spertarie un delor que drume. Quien ye capaç de ber l oulheiro que todo ouserba pa le andicar l camino al eisército que s'achega pula calhada de la zatençon? Son mais do que pensamos ls feitos que dan an çtruiçon, i an que naide quier saber de naide ou an que solo l eimediato cunta: deilhes se faç la stória de l nuosso tiempo; anque puodan tardar muitos anhos a dar fruitos, estes seran siempre de çtruiçon, inda que nesso nun pénsen ls que fázen scorrer de sues manos. An cada delor se choca ua rebuolta, an cada abandono nace ua rábia, an cada çprézio i caçuada upe-se un deseio de bingança: todas estas chiçpas somadas armánan l claron de bombas atómicas adiadas i que nun somos capazes de preber i de zarmar. Solo se chócan uobos, yá que de l nada, nada puode nacer. Cumo tenemos tanta deficuldade an ber ls uobos de l mal i, quando ls bemos, nun adebinamos la niada çtruidora que ende ben? Dizes-me siempre que siempre todo se resuolbe, mas digo-te you que hai cousas que solo de trás se puoden resolber: zgraciadamente inda mal sabemos cumo esso se faç. Nin sei se queremos i talbeç l porblema seia esse, un porblema cultural central.



terça-feira, 7 de outubro de 2008

faç 51 anhos que antrei a scuola



Hoije, 7 de Outubre, faç 51 anhos que antrei a scuola. Yá noutras alturas screbi subre esse die, que se me lhembra mui bien. Fui l miu purmeiro i mais fuorte cuntato cula lhéngua pertuesa, que nun adominaba mas que, antuitibamente, sabie bien çtinguir de l mirandés, adominando ls percípios an que assentaba cada ua de las lhénguas: ne l pertués nun habie caída de l "g" antrebocálico apuis de "i" cumo ne l miu sendinés, nun habie "n" i "l" antrebocálicos, nun habie ditongos crecientes, l "s" nunca se lie "ç", nun habie "v", i outras cousas; sabidos esses prencípios, era solo aplicá-los al mirandés i lhougo salie l pertués, quier dezir, todo l nuosso pertués era formado zde l mirandés, que serbie de lhéngua matriç. Esso siempre me ajudou a nun dar erros ne ls ditados de pertués i nunca se me lhembra de tener algue deficuldade na lheitura ou antendimiento de las cousas screbidas an pertués: la mie spriença amostra, cumo se esso fura perciso, que las lhénguas se ajúdan uas a las outras i guárdan siempre l sou própio campo. Hai muita giente, ende ancluidos porsores i mandantes políticos, que sabe bien que esso ye assi, mas cuntina a dezir que nó, fazendo-le muito mal al ansino de l mirandés i, por esse camino, a la subrebibença de la nuossa lhéngua. Que, mais ua beç, quede screbida la denúncia destas cousas i se cuntine a saber nin que seia deiqui a mil anhos, i assi todo se antenda melhor, anque you nunca hei de chegar a antender la rábia lhenguicida de muita giente: solo s’antende l que sal de l antendimiento i esse nun puode ser l causo.



segunda-feira, 6 de outubro de 2008

Baco

Este fin de sumana andube a bendimar, l que nun fazie hai mais de binte anhos. Fui un tornar dua fuorça que inda nun stou an cundiçones de cuntar. Mas bien puodo dezir que puli andaba Baco:



Andaba puli l dius de las Ubas.
Por trás de cada cepa se scundie.
Tenie ls pies çfraçados an raízes
que prendien la tierra fortemente.
Tenie ls uolhos ne ls bagos refletidos.
I la frimeza de las fuolhas acusaba
que scundien sou sexo ounipotente.

Sebastião da Gama, Cabo da Boa Esperança
Traduçon de Fracisco Niebro



[an pertués:
Baco

Andaba por ali o deus das Uvas.
Por trás de cada cepa se ocultava.
Tinha os pés disfarçados em raízes
que prendiam a terra virilmente.
Tinha os olhos nos cachos reflectidos.
E a firmeza das parras acusava
que escondiam seu sexo omnipotente.]


domingo, 5 de outubro de 2008

paisaiges

Als poucos, sin mos darmos de cuonta, bamos fazendo i çfazendo la paisaige. A las bezes, la paisaige que ardemos ben dua ou dues giraçones atrás, outras bezes ben de muito mais loinge, misturando-se ls eilemientos mais antigos i ls mais recientes. La pregunta que you pongo: ten ua giraçon l dreito a deixar la sue marca na paisaige demudando aqueilha que recebiu? ou, dezido de outra maneira, ten ua giraçon l dreito a custruir la paisaige que mais steia al son de l sou modo de sentir i de bibir? La mie repuosta pa las dues preguntas: si. Assi i todo cuido que hai alguns lhemites, que ténen que ser respeitados: a la ua, yá ardemos l mundo i por esso nun tenemos dreito a çtruir todo l que ardemos, mas a cunjugar ls bários mundos; a la outra, nun podemos custruir ua paisaige que assente na çtruiçon de todo l que bibe i adonde bota raiç essa mesma paisaige; al fin, anque mais houbira a dezir, l mundo nun ye nuosso, i por esso tenemos que l deixar nas melhores cundiçones pa ls que bénen apuis de nós. Al mirar para ua paisaige ye possible ber que tipo de pessonas la fazírun ou que trátan deilha, mas tamien mexe cun nós mesmos, pus deilha podemos sacar sfergantes de felcidade ou de anfelcidade i tamien por esso ye amportante la paisaige i todo l que fazemos i que mexe cun eilha. Ber la paisaige cumo algo fuora de nós ye bé-le solo la casca, yá que nós tamien somos un eilemiento dessa paisaige, l mesmo balendo para outros eilemientos, cumo tal la lhéngua que falamos.

sexta-feira, 3 de outubro de 2008

=



Somos todos eiguales al morrer, mas tenemos ua bida anteira para sermos çfrentes. Se mos cuntentamos solo an ser selombra de alguien ou númaro social, esso quier dezir que temprana la muorte mos tomou, inda que ende puoda haber ua stranha felcidade. L miu zafio sou you mesmo, you solo, que ls outros siempre ye possible anganhá-los, inda que nun quergas: ls tous, para ti mesmo, son siempre anganhos passageiros. Zirrar i ser/pensar/fazer defrente dá muito trabalho: armandade hai nun campo de trigo que ls aires lhieban an sues óndias i l mais que spera ye la fouce.



quinta-feira, 2 de outubro de 2008

l tiempo de la ruodra

Criei-me ne l tiempo de la ruodra debagarosa: l tiempo boltiaba subre el mesmo cun sues fiestas, sous ditos, sous saberes, sous trabalhos i sues ceifas: a cada anho era todo mais ou menos armano, l mundo aparecie-me naturalmente cun sues selombras i mistérios, era todo seguro i staba eilhi a la mano para l daprender. Si, éran naturales ls mistérios, essas sanjas lhargas i scuras adonde naide era capaç d'antrar i solo ls boubos se ponien a querer ir alhá desso i buer l'auga que arrebentaba na raíç de sous manadeiros. Para quei tenie un de saber todo, de querer splicar todo i arrebentar cula barrena de l pensar l que nun se mos deixasse splicar?: dius era mais grande que la selombra al nacer ou al çponer de l sol, i nun habie poro de l mundo, buraquito bien pequeinho, que el nun anchisse cun sue aternidade. Ne l tiempo de la ruodra, inda ls carros cabien nas rues i ne l mundo, ls reloijos inda nun se habien agarrado a todo l que bulhe i al que stá parado, l fumo inda salie todo puls chupones i benie-me a sperar a l'antrada de la nuitica ponendo ua renda agre rente als telhados. Apuis, benie la nuite i soltában-se ls miedos que todo l campo acupában anquanto un s'arrecolhie a casa tomado pul suonho, essa bingança de ls uolhos houmildados sin sue lhuç: la ruodra era nuossa mas era subretodo de todo l que staba fuora de nós, ls miedos, ls mistérios, l delor, la muorte, las ouraciones que abrien caminos d'assossego i de mundos feturos solo sonhados. Criei-me ne l tiempo de la ruodra, mas un die scapei-me [ou será que m'ampurrórun por alhá...!?] por un frisgo de tiempo i dei nun camino que nunca acaba nin deixa cerrar la ruodra cun sou saber i sue sigurança, sue cumpanhie i sue falta de bazius. Solo bien mais tarde me dei de cuonta dua placa a l'antrada, cun sentido oubrigatório palantre: l tiempo de la lhinha.




quarta-feira, 1 de outubro de 2008

que cadenas...?



Nunca chube sin fin un foguete: chega a un punto, stoura nun relhampo guapo, i debuolbe-le la canha al suolo. Até adonde mos lhebará l que chamamos porgresso, que a cada cunquista de l cielo faç arrebentar outros mundos para que el puoda chubir: será que le bamos a ber l stouro? L porgresso alimenta-se de la muorte de outros mundos, nun anquelíbrio eiquelógico que mos bai deixando l mundo cada beç mais zanqulibrado. Que diuses, que cadenas prénden este Pormeteu sonhador, zimbrando l fuogo arrincado de sue frauga que nunca mais s'acaba, nua busca anfenita de cielo? Adonde mos bamos a agarrar para cuntinar a sonhar, pa siempre palantre cuntinar, agora que daprendimos las cadenas que átan la coleira de la stória cumo un perro, agora que sabemos que nada chube até al cielo, i que l einfierno l bamos fazendo mesmo eiqui al lhado, seia el andonado a modo de houlocausto seia el un perduto financeiro mais resbelgado que l sexo de ls anjos?! Assi i todo, l feturo nunca cerra las puortas todas, nós ye que tenemos de atentiar a saber de nuobas puortas, diç este outimista ancorrigible: se nun houbira puorta, esso quererie dezir que l anfado serie l nuosso fado, la mortalha que mos iba a anqueixilhar ls dies. Nun bonda daprender l melhor de l passado, nun bonda l ansino, nun bóndan las lhuzes, á las lhuzes!, que tamien eilhas alhumbrórun campos de cuncentraçon: la lhibartaçon de Pormeteu solo puode salir de la frauga que dá l fuogo, a que le ténen miedos scrabos i diuses, séian eilhes quien fúren, chenos de sou saber, de sues certezas, de sue moral, de sue purfeiçon, i dua falta de respeito sien lhemites pulas pessonas, al punto de séren capazes de criar anfiernos i cousas assi. Será que algun die acabaremos de spartiçar l Cáucaso que cadenas mos colga a debelgar ls suonhos?